Arhiv Jugoslavije

oznaka fonda: 420

naziv fonda: GENERALNI KONZULAT KRALJEVINE JUGOSLAVIJE U MONTREALU

stvaraoci arhivske građe: Generalni konzulat Kraljevine SHS u Montrealu; Generalni konzulat Kraljevine Jugoslavije u Montrealu

granične godine fonda: 1918-1945.

granične godine građe: 1918-1945.

period građe fonda: Kraljevina SHS, Kraljevina Jugoslavija.

količina arhivske građe: 25 kutija

dužina fonda: 3

stanje građe: građa je u dobrom stanju

sređen:      stepen sređenosti građe: arhivistički obrađena

obrađivač: Predrag Krejić

informativno sredstvo:

knjige evidencije:      personalije:      indeksi:     

mikrofilmovan:      digitalizovan:

istorijat tvorca fonda:

Generalni konzulat KSHS kasnije Jugoslavije, u Montrealu (Kanada), nastao je iz Počasnog generalnog konzulata koji je Kraljevina Srbija otvorila septembra 1918 god., dakle neposredno pred stvaranje jugoslovenske države. Na njegovo čelo postavljen je Ante Seferović. On je ovu dužnost počeo da obavlja pošto je prethodno u periodu od oktobra 1915. do februara 1917. bio konzul Kraljevine Crne Gore u Njujorku (SAD). Kada je taj konzulat zatvoren Seferović je sledeće godine stupio u službu Kraljevine Srbije istakavši se u radu na prikupljanju humanitarne pomoći i dobrovoljaca. Iako je za razliku od SAD u Kanadi bilo vrlo malo iseljenika jugoslovenskog porekla, (prevashodno sa područja Austrougarske), srpska vlada je, naročito na insistiranje „Jugoslovenskog vijeća“, odlučila da u cilju zaštite interesa iseljenika otvori jedno konzularno predstavništvo. Naročiti značaj je imala akcija oslobađanja znatnog broja jugoslovenskih iseljenika, koji su potičući sa područja Austrougarske , bili kao podanici neprijateljske zemlje tokom prvog svetskog rata internirani u logorima širom Kanade. Odlučeno je da se u Kanadu, u Montreal pošalje Ante Seferović koji je, osim što je već imao iskustvo u konzularnim poslovima, bio i dovoljno imućan čovek te je bio u stanju da o svom trošku formira Počasni generalni konzulat. Montreal je za sedište konzulata izabran s obzirom da je u to vreme bio u ekonomskom i kulturnom pogledu daleko najznačajniji grad Kanade, relativno blizu glavnog grada Otave. Kanada je u to vreme bila dominion u sastavu britanske imperije sa širokom unutrašnjom autonomijom ali bez prava na samostalnu spoljnu politiku, tako da u vreme kada je otvoreno konzularno predstavništvo Kraljevine Srbije, u njoj nije bilo stranih diplomatskih predstavništava kao što su poslanstva ili ambasade. Najviše predstavništvo koje je neka strana zemlja mogla u to vreme da ima u Kanadi bio je Generalni konzulat a egzekvaturu za obavljanje konzularne delatnosti izdavalo je britansko ministarstvo spoljnih poslova potpisanu od strane britanskog monarha. Shodno tome jugoslovenski konzulat je bio pod jurisdikcijom poslanstva Kraljevine Jugoslavije u Velikoj Britaniji – u Londonu, mada je u operativnom smislu bio vezan i za poslanstvo KJ u Vašingtonu. Treba spomenuti da je u to vreme teritorija Njufaundlenda sa velikim lučkim gradom Halifaksom još uvek bila pod direktnom upravom Britanije, tako da je konzul u Montralu dobijao egzekvaturu i za tu teritoriju.
Ipak Seferović kao počasni generalni konzul je sve manje bio u stanju da snosi troškove rada konzulata, tako da se već 1920. godine u Ministarstvu inostranih dela KSHS razmatralo pitanje njegovog daljeg funkcionisanja i otvaranje karijernog konzulata koji bi u tom slučaju država u potpunosti finansirala. Osim zaštite interesa jugoslovenskih iseljenika u Kanadi imala se u vidu i potreba razvoja trgovačkih odnosa sa Kanadom, koja je iako ni blizu razvijena i naseljena kao SAD, predstavljala zemlju bogatu sirovinama i sa ogromnim ekonomskim potencijalom koji su mnoge evropske zemlje bile već prepoznale otvarajući konzularna i trgovinska predstavništva. Stoga je bilo potrebno rešiti pitanje finansiranja konzulata, snabdeti ga potrebnim obrascima, zvaničnim državnim publikacijama, novinama i dodatno osposobiti za vođenjs administrativnih i konzularnih poslova. Posebnu ulogu kada su u pitanju iseljenici konzulat je imao u praćenju delovanja antidržavnih organizacija i pojedinaca i shodno tome je vršio odgovarajuću propagandnu i kontrapropagandnu aktivnost.
Ukazom kralja Aleksandra od 30. maja 1922. godine ustanovljen je konzulat KSHS u Montrealu a istovremeno je donet ukaz o postavljenju Ante Seferovića za konzula čime je istaknut njegov doprinos nacionalnom radu i ujedinjenju. Seferovićev rad je naročito podržala Srpska narodna odbrana u Severnoj Americi. Seferović je u to vreme bio američki građanin, oženjen bogatom amerikankom, koja ga je navodno zbog velikih suma koje je potrošio tokom nacionalnog rada napustila. Ovim je učinjen jedan od retkih izuzetaka koje poznaje jugoslovenska konzularna praksa da je neko ko stalno živi u inostranstvu postavljen za karijernog diplomatsko-konzularnog službenika. Obzirom da je dobio rang konzula dok je prethodno imao, iako samo počasni, rang generalnog konzula, Seferović je insistirao da mu se posebnim ukazom da i zvanje koje je dotad nosio, kako ne bi u opštenju sa kanadskim zvaničnicim i prilikom prisustvovanja državnim ceremonijama protokolarno bio u podređenom položaju u odnosu na konzularne predstavnike drugih država koji su imali rang generalnog konzula. Pošto mu novi ukaz nikako nije stizao, ispitom je ustanovljeno da je zapelo u Londonu s obzirom da je egzekvaturu za diplomatsko konzularne predstavnike u Kanadi izdavao britanski MIP. Britanci su isticali da je nemoguće dati istovremeno dve različite egzekvature za isto konzularno postavljenje. Tako je što se tiče kanadske vlade Seferović obavljao dužnost konzula. Konzulat je iz razloga štednje 29. marta 1932. god. zvanično ukinut , ali je na protest iseljenika koji su i dalje bili većinom jugoslovenski građani i imali potrebe za rešavanjem najnužnijih administrativnih potreba, u stvari i dalje radio. Poslove je otpravljao vice konzul Nikola Perazić koji je teško izlazio na kraj s ogromnim poslom a postojao je i problem finansiranja rada konzulata. Zbog svega toga Ukazom od 15. aprila 1935. god. konzulat je ponovo otvoren kao Generalni konzulat ali je Nikola Perazić i dalje bio na njegovom čelu kao žeran, sve do 1937. kada je postavljen za generalnog konzula Milivoje Naumović. Posle njega, od 1939. do 1942. god. generalni konzul bio je vladimir Vukmirović a njega je nasledio kao poslednji kraljevski generalni konzul Petar Cabrić koji je na funkciji ostao do 1945.god.
Treba napomenuti da je u međuratnom periodu na teritoriji Kanade pored konzulata u Montrealu, kratko vreme (1925-1926) „postojao“ i počasni konzulat u Vankuveru na čijem je čelu bio kontroverzni Stjepan Rajmer kao i izaslanstvo iseljeničkog komesarijata sa sedištem u Vinipegu 1927-1930. Izbijanje Drugog svetskog rata je drastično povećalo značaj i ulogu Kanade najpre u okviru same britanske imperije a zatim i uokviru svetske koalicije u borbi protiv sila osovine. To je doprinelo daljem procesu osamostaljivanja Kanade u odnosu na Britaniju pa je i jugoslovenska vlada koja se posle napada sila osovine našla u egzilu u Londonu, donela odluku da otvori poslanstvo u Otavi koje je počelo s radom 1942.god. Ovo je unekoliko uticalo da je generalni konzulat u Montrealu sveo svoje delovanje striktno na konzularne poslove. S obzirom da je jugoslovenska vlada odlučila da u Kanadi u Vindzoru formira centar za regrutovanje i obuku jugoslovenskih vojnih obveznika iz redova iseljenika, to je u njoj tokom 1942/43 delovala i specijalna vojna misija.

skraćenice:
KSHS - Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
KJ - Kraljevina Jugoslavija

istorijska beleška: